ΠΑΙΔΙ – ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ – ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ
Αργυρούλη Ε. http://14press.gr/
Καλοκαίρι προ των πυλών και σε λίγο αρχίζουν οι διακοπές, οι οποίες, όπως προβλέπεται φέτος, λόγω της οικονομικής κρίσης, θα περιοριστούν μεταξύ μπαλκονιού και κήπου – πιλοτής του σπιτιού μας. Ένα είδος καλοκαιρινής διασκέδασης και μάλιστα
ανέξοδης είναι και η τηλεόραση, η οποία αυτό το καλοκαίρι αναμένεται να πάρει το βραβείο entertainer. Γι αυτούς τους λόγους παραθέτω κάποιες ενδιαφέρουσες, αλλά και χρήσιμες πληροφορίες προς ενημέρωση κάθε ενδιαφερόμενου.
Η τηλεόραση, ως γνωστό, αποτελεί μία από τις κυριότερες πηγές κοινωνικής μάθησης. Η σημασία της επιτείνεται ακόμη περισσότερο, αν λάβουμε υπόψη μας το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων στον σύγχρονο κόσμο προσλαμβάνει τον κύριο όγκο της πληροφόρησης μέσα από το οπτικό αισθητηριακό σύστημα. Σχετικά με την επιθετικότητα είναι γνωστό από έρευνες ότι την μαθαίνουμε κυρίως με την παρατήρηση επιθετικών πράξεων και πολύ λιγότερο μέσω των περιγραφών. Και επειδή η τηλεόραση απευθύνεται και συναντά τις πλατιές μάζες σε όλον τον κόσμο, η εξάπλωση της επιθετικότητας παίρνει επιδημικό χαρακτήρα.
Είναι γνωστή η σχέση των παιδιών κυρίως με την τηλεόραση. Έρευνες υποστηρίζουν ότι παιδιά ακόμα και δύο ετών παρακολουθούν τηλεόραση περισσότερο από δύο ώρες την ημέρα. Υπολογίζεται ότι παιδιά ηλικίας 2 έως 4 ετών στην Αμερική παρακολουθούν τηλεόραση πάνω από 4 ώρες ημερήσια και το ¼ αυτών έχει την τηλεόραση στην κρεβατοκάμαρα του. Η Nielsen Media Research (1998) στην Αμερική έδειξε ότι το μέσο παιδί παρακολουθεί 21 ώρες τηλεόραση την εβδομάδα. Είναι λοιπόν αναμενόμενη η ανησυχία και ο προβληματισμός των ειδικών σχετικά με την επίδραση του μέσου αυτού. Ακόμα και διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ έχουν επισημάνει την δυνητικά αρνητική επίδραση της τηλεόρασης στους ανηλίκους. Η σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού στο άρθρο 17 αναγνωρίζει την σημασία των ΜΜΕ στην ενημέρωση, όμως προτρέπει τα συμβαλλόμενα κράτη να «ευνοούν την επεξεργασία κατάλληλων κατευθυντήριων αρχών που να προστατεύουν το παιδί από την ενημέρωση και το υλικό που βλάπτει την ευημερία του». Η σύμβαση αυτή έχει ψηφιστεί και στην Ελλάδα.
Όπως γνωρίζουμε η παιδική ηλικία είναι μια ιδιαίτερα ευαίσθητη περίοδος, κατά την οποία ωριμάζουν λειτουργίες τόσο σε επίπεδο κεντρικού νευρικού συστήματος όσο και σε ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο .Έως την ηλικία των 8-9 ετών τα παιδιά δυσκολεύονται να διαχωρίσουν την φαντασία από την πραγματικότητα. Αυτή η ειδικότερη ευαισθησία καθιστά τη συγκεκριμένη ηλικιακή περίοδο ιδιαίτερα ευάλωτη στις επιδράσεις, θετικές ή αρνητικές , και επομένως η επαγρύπνηση για την προστασία των παιδιών από πιθανές αρνητικές επιδράσεις, όπως αυτές της άκριτης παρακολούθησης τηλεοπτικών προγραμμάτων, καθίσταται αναγκαία.
Σε ποιους τομείς επιδρά η τηλεόραση ;
Τις τελευταίες δεκαετίες είμαστε μάρτυρες περιστατικών βίας στα οποία ολοένα και συχνότερα ενέχονται ανήλικοι. Οι βίαιες αυτές εκδηλώσεις ανηλίκων αυξάνουν τον προβληματισμό ως προς τους παράγοντες που πιθανόν συμβάλλουν στην συμπεριφορά αυτή. Ένας από τους παράγοντες που μελετώνται τα τελευταία χρόνια είναι και η τηλεόραση. Δυστυχώς τα παιδιά, τα οποία μεγαλώνουν στην κυριολεξία μπροστά στην τηλεόραση, βομβαρδίζονται από τις εικόνες ενός βίαιου κόσμου. Είναι γεγονός ότι οι ανήλικοι εκτίθενται σε ένα απίστευτο κοκτέιλ βίας και επιθετικότητας μέσω της τηλεόρασης. Υπολογίζεται ότι το μέσο παιδί στην Αμερική θα εκτεθεί σε 100.000 σκηνές βίας πριν αποφοιτήσει από το δημοτικό, ενώ έχει εκτιμηθεί ότι το μέσο παιδί έχει δει 8.000 φόνους στην τηλεόραση μέχρι να αποφοιτήσει από το δημοτικό. Επίσης υπολογίζεται ότι 62% των εκπομπών που παρακολουθούν οι νέοι περιέχει κάποιας μορφής βία, το 26% περιλαμβάνει χρήση όπλων, το 38% επιθετικές συμπεριφορές από ελκυστικούς ήρωες, ενώ σχεδόν το 75% των βίαιων πράξεων δεν συνοδεύεται από κριτική, από τιμωρία, από ενοχή. Η συνεχόμενη έκθεση στη βία, μέσω της τηλεόρασης, συμβάλλει στην αύξηση της βίας, της επιθετικότητας και των φόβων του παιδιού, ενώ από την άλλη το απευαισθητοποιεί και μειώνει τη συμπόνια του για τον πόνο των άλλων.
Γενικά η βία της τηλεόρασης δημιουργεί μια διαστρεβλωμένη εικόνα για τον κόσμο, παρουσιάζει ένα κόσμο σκοτεινό και βίαιο και έτσι καλλιεργεί αίσθημα ανασφάλειας και φόβου. Οπωσδήποτε η τηλεοπτική βία δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας που ευθύνεται για την εκδήλωση βίαιης και επιθετικής συμπεριφοράς από ανηλίκους. Η συμπεριφορά αυτή είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων (βιολογικών, νευρολογικών, ορμονολογικών, κοινωνικών). Όμως η τηλεοπτική βία είναι ένας από τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση της και δεν πρέπει να το αγνοούμε.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς
Πολλοί γονείς ρωτούν εάν η παντελής απαγόρευση της τηλεόρασης είναι ένα καλό προληπτικό μέτρο. Η απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι όχι, γιατί οι γονείς έχουν περιορισμένο έλεγχο, καθώς το παιδί μεγαλώνει και δεν μπορούν να επιβάλλουν το μέτρο αυτό σε φιλικά και συγγενικά σπίτια τα οποία επισκέπτεται το παιδί τους. Παράλληλα, η απαγόρευση δημιουργεί μια εντονότερη επιθυμία για το απαγορευμένο προϊόν και συντελεί στη δημιουργία ενός μύθου και συχνά μιας ιδιαίτερα έντονης προσκόλλησης στην τηλεόραση. Υπάρχουν όμως συγκεκριμένοι τρόποι γονεϊκής παρέμβασης, οι οποίοι μπορούν να κάνουν τη διαφορά, ώστε η τηλεθέαση να μην επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα. Οι γονείς θα πρέπει να συζητούν με τα παιδιά τους τα προγράμματα που περιέχουν σκηνές βίας ή εγκλήματα. Η συζήτηση και οι εξηγήσεις θα πρέπει να είναι στο επίπεδο του παιδιού, με απλή και ξεκάθαρη γλώσσα. Ξεκινώντας από το απλούστερο που γνωρίζουν όλοι οι ενήλικοι, θα πρέπει οι γονείς να εξηγήσουν στα παιδιά τους ότι όλα αυτά που βλέπουν στην τηλεόραση είναι ψεύτικα και σκηνοθετημένα. Ακόμα, θα πρέπει να τονίζουν ποιες είναι οι συνέπειες αυτών των πράξεων στην πραγματικότητα.
Επιπλέον αξίζει να τονίσουμε και το συμπέρασμα, το οποίο προκύπτει από τις έρευνες, ότι δηλαδή οι αρνητικές συνέπειες της τηλεθέασης μετριάζονται σε μεγάλο βαθμό, όταν οι γονείς βλέπουν τηλεόραση μαζί με τα παιδιά τους και συζητούν το περιεχόμενο των εκπομπών, μια διαδικασία η οποία ονομάζεται γονεϊκή διαμεσολάβηση. Η τηλεόραση, βέβαια, είναι ένα μέσο τρομερό σε δύναμη. Κανένα μέσον όμως δεν είναι καθαυτό ούτε καλό ούτε κακό. Καλός ή κακός είναι ο τρόπος με τον οποίο το χρησιμοποιούμε. Και το μαχαίρι είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, μπορούμε όμως να το χρησιμοποιήσουμε και για τη διάπραξη ενός εγκλήματος. Δεν μπορούμε λοιπόν να καταδικάσουμε την τηλεόραση, επειδή εμείς δεν τη χρησιμοποιούμε επωφελώς.
Προτάσεις – Συμβουλές
Κλείνοντας θα μπορούσαμε να δώσουμε μερικές βασικές συμβουλές στους γονείς σχετικά με την ωφέλιμη και αποτελεσματική χρήση της τηλεόρασης και την απόκτηση καλών τηλεοπτικών συνηθειών από τα παιδιά τους:
1. Οι γονείς και η οικογένεια πρέπει να περιορίσουν γενικώς την τηλεθέαση. Τον χρόνο τον οποίο κερδίζουν κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορούν να τον αξιοποιήσουν επωφελέστερα με την ανάγνωση βιβλίων, με παιχνίδια και δραστηριότητες από κοινού με τα παιδιά, με επισκέψεις και περιπάτους, με συζητήσεις κ.ά.
2. Οι γονείς πρέπει από κοινού με τα παιδιά να θεσπίσουν κανόνες τηλεθέασης, οι οποίοι θα ισχύουν για όλη την οικογένεια και όχι μόνον για τα παιδιά.
3. Γονείς και παιδιά δεν πρέπει ποτέ να ανοίγουν την τηλεόραση στην τύχη, επειδή δεν έχουν τίποτε καλύτερο να κάνουν. Θα πρέπει μάλλον σε συνεργασία να προγραμματίζουν τις εκπομπές που θα δουν κατά την διάρκεια της εβδομάδας και να ανοίγουν την τηλεόραση στις προκαθορισμένες μόνον ώρες.
4. Οι γονείς πρέπει να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν την τηλεόραση ως επιβράβευση ή τιμωρία, διότι αυτό την κάνει ακόμη πιο ελκυστική στα μάτια των παιδιών.
5. Είναι αυτονόητο ότι οι γονείς πρέπει να βλέπουν με τα παιδιά τους ενημερωτικές εκπομπές και προγράμματα τα οποία προβάλλουν θετικές μορφές συμπεριφοράς.
6. Οι γονείς πρέπει να δίνουν οι ίδιοι στα παιδιά τους το παράδειγμα της σωστής τηλεθέασης. Θα πρέπει να τους καλλιεργήσουν την ιδέα ότι βλέπουμε τηλεόραση για να ψυχαγωγηθούμε ή να ενημερωθούμε και επομένως κάνουμε επιλογές και δεν την ανοίγουμε απλώς για να χαζέψουμε κάτι αδιάφορο.
7. Αν είναι δυνατόν οι γονείς πρέπει να βλέπουν τηλεόραση μαζί με τα παιδιά τους, να συζητούν μαζί τους αυτά τα οποία βλέπουν και να σχολιάζουν γενικώς το περιεχόμενο των εκπομπών.
8. Γονείς οι οποίοι βάζουν τα παιδιά τους μπροστά στην τηλεόραση, «για να μάθουν πολλά πράγματα», μάλλον τα αποβλακώνουν. Τις περισσότερες φορές βέβαια το κάνουν αυτό, για να απασχολήσουν τα παιδιά τους και να κάνουν με ησυχία τις διάφορες εργασίες τους. Πρέπει όμως να ξέρουν ότι, μακροπρόθεσμα ιδωμένη, η τηλεόραση είναι ένας πολύ κακός baby-sitter.
Η τηλεόραση έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιδράσεις στα παιδιά, ανάλογα με τη χρήση της. Η ενεργός ανάμειξη των γονιών στο πόσο, πότε και τι είδους τηλεοπτικά προγράμματα παρακολουθούν τα παιδιά τους είναι αυτή που τελικά έχει καθοριστικό ρόλο και μπορεί να προωθήσει τις θετικές επιδράσεις της τηλεθέασης.
Καλό καλοκαίρι
Ευαγγελία Αργυρούλη
